U savremenim demokratskim društvima svedoci smo sve većeg uticaja masovnih medija na oblikvanje javnog mnjenja, na oblikvanje svesti pojedinaca i društvenih grupa.
Njihova sveprisutnost učinila ih je jednim od osnovnih instrumenata informisanja, širenja propagande, ali nažalost i obračuna sa neistomišljenicima iz različitih sfera društvenog delovanja.
Sloboda mišljenja i izražvanja je svakako jedan od stubova svakog demokratskog društva, stoga se i samim zakonom medijma garantuje sloboda izražavanja koja ne podleže cenzuri.
Mediji u tom smislu imaju dva izuzetno značajna zadatka u demokratski uređenim društvima. Sa jedne strane u obavezi su da blagovremeno, potpuno i tačno informišu građane o svim društveno značajnim pitanjima, dok su sa druge strane dužni da „otvore“ svoj medijski prostor u skladu sa Ustavom zagarantovanim pravom na slobodu izražvanja i mišljenja.
Nažalost, uprkos postojanju veoma jasne i precizne zakonske regulative, svedoci smo brojnih, svakodnevnih zloupotreba prava na mišljenje i izražavanje, gde se pod izgovorom poštovanja upravo ovih sloboda, mediji koriste za različite verbalne okršaje sa neistomišljenicima, kojima se grubo narušavaju čast, ugled i dostojanstvo ličnosti, ali i pravo na njihovu privatnost.
Šta uraditi u takvim situacijama i kako se zaštiti?
Naime, Zakon o informisanju i medijima, mada propisuje da je javno informisanje slobodno i da ne podleže cenzuri, istovremeno propisuje i različita ograničenja. Pre svega štiti se dostojanstvo ličnosti (čast, ugled, pijatet), ali i pravo na privatnost, zabranom iznošenja informacija iz privatnog života bez pristanka lica na koje se informacija odnosi. Novinar koji objavljuje informacije dužan je da sa razumnim stepenom pažnje proveri istinitost tih informacija, te da li objavljene informacije mogu prouzrokovati materijalnu ili nematerijalnu štetu za određena lica.
Dakle, novinari su dužni da postupaju u skladu sa profesionalnim etičkim standardima propisanim Kodeksom novinara Srbije.
Ipak, budući da prilikom izveštavanja medija često pretežu neki drugi interesi u odnosu na interes javnosti da bude blagovremeno, potpuno i istinito informisana, nisu retke situacije da mediji zarad ostvarenja upravo takvih interesa, potpuno zanemaruju ili čak otvoreno krše osnovna ljudska prava, kao što su pravo na dostojanstvo ličnosti, zabrana diskriminacije, pretpostavka nevinosti itd.
Osnovno pravno sredstvo koje vam stoji na raspolaganju protiv medija koji su objavljivanjem (najčešće neistinitih) informacija učinili povredu prava ličnosti je tužba radi naknade materijalne i nematerijalne štete.
Tužba se podnosi protiv samog medija, glavnog i odgovornog urednika, kao i novinara izdavača teksta. U praksi je najčešća situacija da su tekstovi nepotpisani, što dovodi do toga da se kao tuženi isključivo označavaju medij i odgovorni urednik.
Kolika će biti visina naknade zavisi od svakog pojedinačnog slučaja, a kriterijumi su kao i kod svakog vida štete propisani Zakonom o obligacionim odnosima (značaj povređenog dobra, cilj naknade i dr.).
Tužbom se takođe može zahtevati uklanjanje teksta sa spornim informacijama i zabrana ponovnog objavljivanja takvih informacija.
U praksi se ova dva tužbena zahteva najčešće postavljaju kumulativno, gde se tužbom traži uklanjanje i zabrana objavljivanja informacije, ali i naknada na ime pretrpljene nematerijalne štete.
Za ovakve sporove nadležan je isključivo Viši sud u Beogradu, bez obzira na mesta prebivališta (sedišta) parničnih stranaka, što svakako treba imati u vidu prilikom podnošenja tužbe, budući da ovakvo rešenje ne pogoduje tužiocima sa prebivalištima u udaljenim mestima.
Na „udaru“ medija najčešće se nalaze lica koja su prisutna u javnom životu, odnosno javne ličnosti, političari i drugi funkcioneri koji se nalaze na odgovornim pozicijama u društvu.
Zakonom o javnom informisanju i medijima pripisan je poseban status ovih lica kada su u pitanju informacije koje se na njih odnose. Naime, članom 8. navedenog zakona propisano je da izabran, postavljen, odnosno imenovan nosilac javne i političke funkcije dužan je da trpi iznošenje kritičkih mišljenja, koja se odnose na rezultate njegovog rada, odnosno politiku koju sprovodi, a u vezi je sa obavljanjem njegove funkcije bez obzira na to da li se oseća lično povređenim iznošenjem tih mišljenja.
Dakle, ova lica su dužna da trpe kritička vrednovanja njihovih postupaka, pa čak i kada je ta kritika negativna, odnosno praćena komentarima koji mogu izazvati i neke negativne reakcije
Još jedna okolnost koju mediji u sudskim postupcima u velikoj meri koriste kako bi opravdali svoje postupanje odnosno povrede prava ličnosti je javni interes. Naime, članom 93. Zakona o informisanju i medijima propisano je da se informacija iz privatnog života, odnosno lični zapis može izuzetno objaviti bez pristanka lica na koje se informacija odnosi, ako u konkretnom slučaju interes javnosti da se upozna sa informacijom, odnosno zapisom preteže u odnosu na interes da se spreči objavljivanje.
Naša sudska praksa pokazuje da, uprkos postojanju jasnih smernica u kojima se smatra da javni interes preteže u odnosu na interes da se spreči objavljivanje informacije, u najvećem broju slučajeva ovakav interes ne postoji i da je informacija iz privatnog života nekog lica objavljena bez opravdanog razloga, a u svrhe uvećanja tiraža i postizanja novinarskog senzacionalizma.
Načini na koji se putem medija mogu izazvati povrede prava ličnosi su, kao što se može videti mnogobrojni. Bilo kroz tekstove uvredljive, omalovažavajuće sadržine, objavljivanjem potpuno neistinitih informacija bez navođenja izvora (pod izgovorom novinarske tajne), povredom prava na privatnost ili naručenim tekstovima koji imaju za cilj ne informisanju javnosti, već targetiranje oponenata.
Ukoliko ste na bilo koji način pretrpeli štetu nastalu usled objavljivanja nedozvoljenih informacija putem medija, naša kancelarija Vam stoji na raspolaganju, te možete zakazati konsultacije putem e-mail-a ili broja telefona na našem sajtu.